>Deze materie wordt geregeld
door de Arbeidswet van 16 maart 1971 en de wet van 4 januari 1974 betreffende de feestdagen.
Normale grenzen van de arbeidsduur
Beginsel
Onder arbeidsduur wordt verstaan, de tijd
gedurende welke de werknemer ter beschikking is van de werkgever
(m.a.w. wanneer hij onder diens gezag staat) en waarover hij niet vrij
kan beschikken.
De arbeidstijd kan dus aanzienlijker zijn
dan de periodes gedurende welke de arbeidsprestaties werkelijk werden
geleverd (voorbeeld : wachttijd tijdens een wachtdienst).
Maximale dagelijkse duur
De arbeidsduur in België mag 8 uren per dag
niet overschrijden. Bovendien moeten de dagelijkse prestaties zich in
beginsel situeren tussen 6 u 's morgens en 20 u 's avonds (omwille van
het verbod van nachtarbeid (zie verder).
De dagelijkse duur van de arbeidstijd kan evenwel gebracht worden op :
- 9 uren wanneer de werknemer niet meer dan 5 dagen en half per week
werkt (arbeidsregeling waarin de werknemer, bovenop zijn wekelijkse
rustdag, van minstens een halve rustdag geniet) ;
- 10 uren wanneer de werknemers die wegens de afstand van de
werkplaats tot de woon- of verblijfplaats meer dan 14 uren per dag van
huis verwijderd zijn.
Maximale wekelijkse duur
Als algemene regel is de wekelijkse arbeidsregeling die kan
toegepast worden in de ondernemingen :
- ofwel, 38 effectieve uren per week ;
ofwel, 38 uren gemiddeld gedurende een vastgestelde referentieperiode
Evenwel, zelfs in dit geval, is het belangrijk
om op te merken dat de effectieve normale wekelijkse arbeidsduur in principe,
40 uren niet kan overschrijden
voorbeelden :
- effectieve prestaties van 40 uren per week met toekenning van 12 inhaalrustdagen (over een referentieperiode van een jaar) ;
- effectieve prestaties van 39 uren per week met toekenning van 6 inhaalrustdagen.
Nochtans, in bepaalde bedrijfssectoren, hebben
collectieve arbeidsovereenkomsten, gesloten in de paritaire comités (sectoren), de wekelijkse duur verminderd beneden de 38 uren.
Samengevat: om de wekelijkse arbeidsduur te kennen die in Uw onderneming van toepassing is, moet U weten:
- onder welk paritair comité U ressorteert (het behoren tot een
bepaald paritair comité hangt af van de hoofdactiviteit van Uw
onderneming) ;
Om te weten komen tot
welk paritair comité uw onderneming behoort, kunt contact nemen met de Algemene
Directie Toezicht op de Sociale Wetten (Belgische arbeidsinspectie) via het
volgende e-mail adres: SPOC.LabourInspection@employment.belgium.be.
- welke de wekelijkse arbeidsduur is die werd vastgesteld door het
paritair comité waartoe U behoort, evenals de eventuele nadere
toepassingsregels die werden vastgesteld in de collectieve
arbeidsovereenkomst gesloten in de schoot van dit paritair comité.
Wat betreft de
toepasselijke sectorale CAO in verband met arbeidsduur en de voorwaarden
die erin bepaald zijn: informatie die de detacheringen in tien sectoren
(bedrijfstakken) betreft, is beschikbaar in de volgende pdf documenten:
- PC 111 Metaal-, machine- en elektrische bouw (PDF, 550KB)
- PC 118 Voedingsnijverheid: Vleesconserven: worsten, pekelvlees, gerookt vlees en vleesderivaten ; Darmfabrieken: het bewerken en behandelen van ruw, droge vellen, het kalibreren en plakken inbegrepen ; Vetsmelterijen ; Pluimveeslachterijen ; Slachthuizen (PDF, 449KB
- PC 121 Schoonmaak (PDF, 453KB)
- PC 124 Bouwbedrijf (PDF, 504KB)
- PC 126 Stoffering en houtbewerking (PDF, 396KB)
- PSC 140.03 Wegvervoer en de logistiek voor rekening van derden : deelsector rijdend personeel (PDF 39,2KB)
- PC 145 Tuinbouwbedrijf (PDF, 397KB)
- PSC 149.01 Elektriciens: installatie en distributie (PDF, 422KB)
- PC 200 Bedienden (PDF, 323KB)
- PC 209 Bedienden der metaalfabrikatennijverheid (PDF, 324KB)
- Indien de activiteit,
verricht tijdens de detachering, een paritaire comité (bredrijfstak) betreft
die niet in de voormelde pdf documenten beschreven wordt, is een informatie
over de toepasselijke sectorale arbeidsduur en de voorwaarden die door de
sectorale collectieve arbeidsovereenkomsten bepaald worden, beschikbaar via de
volgende webpagina : https://www.minimumlonen.be/index.html?locale=nl
- Aanvullende informatie betreffende de informatie
meegedeeld op de website van de Federale overheidsdienst Werkgelegenheid,
Arbeid en sociaal overleg kan gevraagd worden bij de Algemene Directie Toezicht
op de Sociale Wetten (Belgische arbeidsinspectie) via het volgende e-mailadres:
SPOC.LabourInspection@employment.belgium.be.
Minimale dagelijkse duur
Behoudens afwijkingen (bij koninklijk besluit of bij collectieve arbeidsovereenkomst), mag de duur van elke arbeidsprestatie niet lager zijn dan 3 uren.
Afwijkingen op de maximale grenzen van de arbeidsduur
Het is in beginsel verboden om de dagelijkse en de wekelijkse grenzen van de arbeidstijd te overschrijden.
Er bestaat echter een reeks afwijkingen.
Vooreerst zijn er de structurele afwijkingen die verbonden zijn met
bepaalde arbeidsregelingen en die dus een bepaalde bestendigheid
vertonen inzake hun toepassing.
Soms is de afwijking rechtstreeks toegelaten door de wet, zonder voorafgaande toelating :
In andere gevallen is een toelating bij koninklijk besluit vereist :
- in bepaalde bedrijfstakken of voor bepaalde categorieën van
ondernemingen en takken van ondernemingen waar de normale grenzen van de
arbeidstijd niet kunnen nageleefd worden (maximum : 11 uren/dag en 50
uren/week) ;
- voor de voorbereidende werken of nawerk dat noodzakelijk buiten de
normale productietijd moet worden uitgevoerd (maximum : 11 uren/dag en
50 uren/week).
N.B. : het koninklijk besluit moet de gevallen bepalen
waarvoor de afwijking is toegelaten, evenals de maximale verschillende
grenzen en de eventuele toepassingsvoorwaarden.
N.B. : De ondernemingen die onder het
toepassingsgebied van het paritair comité voor het bouwbedrijf (P.C. nr.
124) vallen, worden toegelaten om de grenzen van de bedrijfsarbeidstijd
te overschrijden (maximum 9 uren/dag en 45 uren/week), ten belope van
180 uren per kalenderjaar, gedurende de zomerperiode of een periode van
intense activiteit. Deze afwijking vereist het voorafgaand akkoord van
de vakbondsafvaardiging (bij ontstentenis van de vakbondsafvaardiging
moet de werkgever er de voorzitter van het paritair comité over
inlichten).
Vervolgens zijn er de punctuele afwijkingen (overuren)
Bepaalde overuren vereisen :
- Ofwel, een voorafgaande toelating bij koninklijk besluit :
- voor de werken van vervoer, laden en lossen (maximum : 11 uren/dag en 50 uren/week) ;
- voor de sectoren waar de verwerkte stoffen zeer snel kunnen ontaarden (maximum : 11 uren/dag en 50 uren/week) ;
- voor de werken waarvan de uitvoeringstijd wegens hun aard niet
duidelijk kan omschreven worden (maximum : 11 uren/dag en 50 uren/week).
- Ofwel, een voorafgaande toelating van de vakbondsafvaardiging en van
het inspecteur-districtshoofd van de AD Toezicht op de Sociale Wetten
(bij ontstentenis van een vakbondsafvaardiging volstaat de toelating van
het inspecteur-districtshoofd):
- in geval van buitengewone vermeerdering van het werk (maximum : 11 uren/dag en 50 uren/week).
Overuren kunnen eveneens uitgevoerd worden in geval van overmacht :
- zonder bijzondere formaliteit:
- voor de uitvoering voor rekening van derden van werken om te verhelpen aan een dreigend of voorgekomen ongeval ;
- voor de uitvoering voor rekening van derden van dringende werken aan machines of materieel ;
- voor de uitvoering in de onderneming van werken om een dreigend of een voorgekomen ongeval te verhelpen ;
- voor de uitvoering in de onderneming van dringende werken aan machines of materieel.
- met het voorafgaand akkoord van de vakbondsafvaardiging (of
informatie a posteriori aan de afvaardiging) en informatie aan het
inspecteur-districtshoofd:
- voor de werken die door een onvoorziene noodzakelijkheid worden vereist (maximum 11 uren/dag en 50 uren/week).
De normale grenzen van de arbeidstijd
kunnen eveneens overschreden worden voor de uitvoering van
inventariswerken (maximum 11 uren/dag en 50 uren/week). Deze afwijking
mag enkel gedurende 7 dagen per werknemer en per kalenderjaar gebruikt
worden effectieve prestaties.
N.B. : De flexibele uurroosters en de
nieuwe arbeidsregelingen laten eveneens toe om de normale grenzen van de
arbeidsduur te overschrijden.
Inhaalrust
In de meeste gevallen waarin de
overschrijding van de normale grenzen van de arbeidstijd is toegestaan,
moet inhaalrust worden toegekend zodat de normale wekelijkse arbeidsduur
(38 uren of deze vastgesteld door een collectieve arbeidsovereenkomst)
gerespecteerd wordt over een referentieperiode.
Deze referentieperiode bedraagt in
beginsel een trimester. Zij kan echter op maximum een jaar worden
gebracht door een koninklijk besluit, door een collectieve
arbeidsovereenkomst of bij ontstentenis van een koninklijk besluit of
van een collectieve arbeidsovereenkomst die van toepassing is op de
onderneming, door het arbeidsreglement van de onderneming.
Afwijkingen die aanleiding geven tot inhaalrust :
- werken in opeenvolgende ploegen ;
- continuarbeid wegens technische redenen ;
- werken waarop de normale grenzen van de arbeidstijd niet kunnen worden toegepast ;
- voorbereidend werk en nawerk ;
- werken van vervoer, laden en lossen ;
- werken waarvan de uitvoeringstijd niet kan bepaald worden ;
- werken aan stoffen die snel kunnen vervallen ;
- buitengewone vermeerdering van werk ;
- werken die door een onvoorziene noodzakelijkheid worden vereist ;
- werken om te verhelpen aan een dreigend of voorgekomen ongeval of
aan dringende herstellingen aan machines of materieel door de
werknemers van een derde onderneming.
Overloon
Naast de regels betreffende de toekenning
van inhaalrust, geven bepaalde overschrijdingen van de normale grenzen
van de arbeidstijd eveneens aanleiding tot de betaling van een overloon,
namelijk aanvulling op het loon.
Elke prestatie uitgevoerd boven de 9 uren
per dag en de 40 uren per week (of lagere grenzen vastgesteld door een
collectieve arbeidsovereenkomst voor zover het een effectieve
vermindering van de dagelijkse of wekelijkse duur van de arbeidstijd
betreft) geeft recht op een overloon.
Voorbeeld :
De wekelijkse arbeidsduur die van
toepassing is in de onderneming bedraagt 38 uren gemiddeld. De
werknemers presteren evenwel 40 effectieve uren en genieten, krachtens
de arbeidsduur vermindering tot 38 uren, van 12 inhaalrustdagen per
jaar. De uren gepresteerd boven de 9 uren en de 40 uren (en niet 38
uren) geven recht op een overloon. Indien daarentegen de wekelijkse
arbeidstijd 38 effectieve uren bedraagt (en de werknemers dus effectieve
prestaties van 38 uren per week verrichten) geven de boven de 38 uren
gepresteerde uren recht op een overloon.
Het bedrag van het overloon is :
- 50 % voor de uren gepresteerd gedurende de week, zaterdag inbegrepen ;
- 100 % voor de uren gepresteerd op zondag of een feestdag.
Het overloon moet berekend worden op het
gewone loon, namelijk het gemiddeld uurloon dat moet betaald worden voor
de dag of de week gedurende welke de overuren werden gepresteerd.
Afwijkingen die aanleiding geven tot een overloon :
- voorbereidend werk of nawerk ;
- werken van vervoer, laden en lossen ;
- werken waarvan de uitvoeringstijd niet kan bepaald worden ;
- werken met stoffen die zeer snel kunnen ontaarden ;
- buitengewone vermeerdering van werk ;
- werken gerechtvaardigd door een onvoorziene noodzakelijkheid ;
- werken verricht om het hoofd te bieden aan een voorgekomen of
dreigend ongeval of een dringende herstelling aan machines of materieel ;
- werken van inventarissen en balansen .
Pauzes en arbeidsonderbrekingen
Pauzes in de loop van de arbeidsprestatie (de pauzes)
Wanneer
de arbeidstijd zes uren overschrijdt, moet een pauze aan de werknemer
worden toegekend.De duur en de toekenningsmodaliteiten worden
vastgesteld door een collectieve arbeidsovereenkomst gesloten op
sectorieel niveau of op ondernemingsvlak. Is er geen collectieve
arbeidsovereenkomst, dan wordt ten laatste op het ogenblik dat de duur
van de prestaties zes uren bereikt, aan de werknemer een kwartier pauze
toegekend.
Arbeidsonderbrekingen tussen twee prestaties
Onder arbeidsonderbreking dient men te
verstaan : de minimale rustpauze waarvan de werknemer geniet tussen twee
arbeidsprestaties. Elke werknemer heeft per tijdvak van 24 uren, d.w.z.
tussen twee dagelijkse arbeidsprestaties, recht op een
arbeidsonderbreking van tenminste 11 opeenvolgende uren. Deze verplichte
onderbreking van 11 uren moet al naargelang samengevoegd worden ofwel
met de zondagsrust (24 uren), ofwel met de inhaalrust in geval van
arbeidsprestaties verricht op zondag, zodat de werknemer beschikt over
in totaal een wekelijkse onderbrekingsperiode van 35 opeenvolgende uren.
Een onderbreking met een duur van minder
dan 11 uren of het niet-samengaan van deze onderbreking met de
zondagsrust is evenwel toegelaten :
- in geval van overmacht : ongeval, dringende arbeid aan machines ;
- voor werkzaamheden die gekenmerkt worden door opgesplitste werkperiodes (bijvoorbeeld in restaurants) ;
- in geval van arbeid in opeenvolgende ploegen (of ingeval van
continu- of semi-continuarbeid) op het moment waarop de werknemer
van ploeg wisselt ;
- in andere gevallen die moeten worden bepaald bij een sectoriële
collectieve arbeidsovereenkomst, algemeen verbindend verklaard bij
koninklijk besluit.
Zondagsrust
Het is
verboden werknemers 's zondags tewerk te stellen.
Er bestaan echter
afwijkingen op het verbod op zondagsarbeid die toelaten om
werknemers 's zondags tewerk te stellen in bepaalde sectoren of voor de
uitvoering van bepaalde activiteiten.
Nachtarbeid
Nachtarbeid is in beginsel verboden.
Feestdagen
Behoudens afwijkingen, mogen de werknemers in beginsel niet worden tewerkgesteld tijdens 10 wettelijke feestdagen per kalenderjaar en dit ongeacht de aard van hun functies, van hun anciënniteit en de duur van hun prestaties.
Naleving van de uurroosters
Het is voor de werkgever verboden om de werknemers arbeidsprestaties te laten verrichten buiten de uurroosters die opgenomen zijn in het arbeidsreglement.
Deze regel kent echter uitzonderingen :
- werken gerechtvaardigd door een onvoorziene noodzakelijkheid ;
- werken verricht om het hoofd te bieden aan een voorgekomen of dreigend ongeval of een dringende herstelling aan machines of materieel ;
- werken van inventarissen en balansen ;
- werken waarvan de uitvoeringstijd niet kan bepaald worden ;
- werken met stoffen die zeer snel kunnen ontaarden ;
- werken uitgevoerd in ondernemingen voor scheepsherstelling en -onderhoud ;
- werken van vervoer, laden en lossen .
N.B. : Indien de werkgever de aangifte van detachering heeft verricht LIMOSA (die verplicht is) vanaf …), is hij vrijgesteld gedurende 12 maanden om het arbeidsreglement op te stellen zoals bepaald door de Belgische wetgeving. De werkgever moet in de aangifte van detachering LIMOSA, de wekelijkse arbeidsduur evenals de werkroosters mee te delen die van toepassing zullen zijn tijdens de detachering van werknemers in België.