Overdracht onder gerechtelijk gezag

Voorstelling 

Het Wetboek van Economisch Recht (Boek XX, Titel V Gerechtelijke Reorganisatie van het WER) organiseert de procedure van gerechtelijke reorganisatie. Deze procedure laat toe dat een werkgever van een onderneming die erkend is als onderneming in moeilijkheden in de zin van deze wetgeving, geniet van een periode van opschorting tijdens welke hij, met de medewerking van een gerechtsmandataris, één van volgende drie maatregelen aanwendt: ofwel het sluiten van een minnelijk akkoord, ofwel het sluiten van een reorganisatieplan met het akkoord van de schuldeisers, ofwel de realisatie van een overdracht onder gerechtelijk gezag, aan één of meerdere derden, van het geheel of een deel van de onderneming in moeilijkheden of van haar activiteiten.  

De overdracht onder gerechtelijk gezag is dus een middel dat toelaat om het behoud van het geheel of een deel van de onderneming of van haar activiteiten te verzekeren in het kader van de procedure van gerechtelijke reorganisatie.

Het is geregeld in de artikelen XX.84 en volgende van het Wetboek van Economisch Recht (Boek XX, Titel V, Hoofdstuk 4 van het WER).

Deze overdracht kan worden gerealiseerd:

• ofwel op vrijwillige basis : de onderneming-schuldenaar verzoekt zelf om de overdracht onder gerechtelijk gezag of stemt erin toe tijdens de procedure van de gerechtelijke reorganisatie. In dat geval worden de vertegenwoordigers van het personeel in de ondernemingsraad of, indien er geen is, in het comité voor preventie en bescherming op het werk, of, indien er geen is, de vakbondsafvaardiging, of, indien er geen is, een werknemersafvaardiging gehoord;
   
• ofwel gedwongen: op dagvaarding van de procureur des Konings, van een schuldeiser of van eenieder die belang heeft om het geheel of een gedeelte van de onderneming te verwerven in de vier gevallen vermeld in artikel XX.84, § 2 van het Wetboek van Economisch Recht.

Het komt aan de handelsrechtbank toe om de procedure van overdracht onder gerechtelijk gezag te openen. In de meeste gevallen velt het een vonnis tot opening van de procedure van gerechtelijke reorganisatie.

Zoals boven reeds aangehaald, duidt de handelsrechtbank een gerechtsmandataris voor elke overdracht aan. Deze is belast met de organisatie en de realisatie van de overdacht in naam en voor rekening van de overdrager.

Rechten van de werknemers in geval van overdracht onder gerechtelijk gezag 

Algemeen 

De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 102, gesloten in de Nationale Arbeidsraad op 5 oktober 2011, bepaalt, overeenkomstig artikel XX.86 van het Wetboek van Economisch Recht, de inhoud van de rechten van de werknemers in geval van overdracht onder gerechtelijk gezag. 

De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 102 is in werking getreden op 1 augustus 2013.

Eerst en vooral dient te worden opgemerkt dat de bepalingen voorzien door de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 102 slechts betrekking hebben op de overgenomen werknemers. Zowel het Wetboek van Economisch Recht, als de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 102 laten immers toe dat de overnemer de werknemers kiest die hij wil overnemen. Deze keuze moet worden bepaald door technische, economische of organisatorische redenen en moet gebeuren zonder verboden differentiatie. Er zijn in dat verband bijzondere regels voorzien voor de werknemersvertegenwoordigers.

De niet-overgenomen werknemers blijven verbonden met de overdrager die alle uit de arbeidsovereenkomst voortvloeiende verplichtingen moet honoreren. De schuldvorderingen van de niet-overgenomen werknemers zijn ten laste van de overdrager. Indien hij na de overdracht het voorwerp uitmaakt van een sluiting in de zin van de wet van 26 juni 2002 betreffende de sluiting van de ondernemingen, kan het Sluitingsfonds desgevallend tussenkomen op basis van de normale regels.

Algemene regel – behoud van rechten en verplichtingen van de overgenomen werknemers:  

De rechten en verplichtingen ten aanzien van de overgenomen werknemers die voor de overdrager voortvloeien uit de op het tijdstip van de overdracht onder gerechtelijk gezag bestaande arbeidsovereenkomsten, gaan door deze overdracht op de overnemer over. Dit impliceert dat de overgenomen werknemers in principe hun rechten en verplichtingen behouden in geval van overdracht, onder voorbehoud van twee afwijkingen die hieronder worden besproken.

Eerste afwijking – mogelijkheid om de arbeidsvoorwaarden te wijzigen in het kader van een procedure van collectieve of individuele onderhandeling:  

Enerzijds kunnen de overdrager of de gerechtsmandataris, de overnemer en de vertegenwoordigers van de betrokken werknemers in het kader van een collectieve onderhandelingsprocedure overeenkomen om in de bij de overdrager bestaande collectief bedongen of collectief toegepaste arbeidsvoorwaarden van de werknemers die zullen worden overgenomen, wijzigingen aan te brengen teneinde de werkgelegenheid veilig te stellen door het voortbestaan van de onderneming of van haar activiteiten, of een deel ervan, te verzekeren. Het akkoord dat uit de collectieve onderhandelingen voortvloeit, is gesloten onder opschortende voorwaarde van het sluiten van een collectieve arbeidsovereenkomst. Bij ontstentenis van een dergelijke collectieve arbeidsovereenkomst blijven de bij de overdrager collectief bedongen of collectief toegepaste arbeidsvoorwaarden van de werknemers die overgenomen zullen worden, behouden ten aanzien van de overnemer.

Anderzijds kunnen de overnemer en de werknemer overeenkomen om de individuele arbeidsovereenkomst te wijzigen, voor zover die wijzigingen overeenkomstig artikel XX.86 van het Wetboek van Economisch Recht hoofdzakelijk verbonden zijn aan technische, economische of organisatorische redenen.

Tweede afwijking – de overnemer is slechts gehouden tot de verplichtingen die hem  schriftelijk werden meegedeeld :

De overnemer is slechts gehouden tot de individueel overeengekomen rechten en verplichtingen die hem door de gerechtsmandataris werden ter kennis gebracht in het kader van de procedure van informatie.

Deze procedure werd speciaal ten laste gelegd van de overdrager en de gerechtsmandataris. Via deze procedure moeten bepaalde elementen die bestaan op de datum van de opening van de procedure van gerechtelijke reorganisatie door de gerechtsmandataris schriftelijk ter kennis te worden gebracht van de overnemer, waarbij de gerechtsmandataris voorafgaandelijk door de overdrager moet worden geïnformeerd. Deze elementen zijn de rechten en verplichtingen die individueel werden overeengekomen in de arbeidsovereenkomsten van de over te nemen werknemers, de schulden (gedefinieerd als de opeisbare verplichtingen die voortvloeien uit de verbintenissen aangegaan in het kader van een arbeidsovereenkomst waarvan nog geen betaling werd verkregen) van de overdrager die voortvloeien uit de arbeidsovereenkomsten van de over te nemen werknemers en de vorderingen die deze werknemers hebben ingesteld tegen de overdrager.

De gerechtsmandataris moet bovendien elke over te nemen werknemer met een aangetekende brief in kennis stellen van bovenvermelde rechten, verplichtingen, schulden en vorderingen die hem aanbelangen en een afschrift van die individuele kennisgevingen aan de overnemer bezorgen. Indien de werknemer onregelmatigheden vaststelt, kan hij binnen een termijn van één maand vanaf de verzending van de aangetekende brief de inhoud ervan betwisten bij de gerechtsmandataris. De overnemer wordt door de gerechtsmandataris op de hoogte gebracht van het feit dat een werknemer de aan hem bezorgde informatie betwist. Als die gegevens onjuist of onvolledig zijn, kan de gerechtsmandataris overgaan tot een rechtzetting; hij informeert dan opnieuw de overnemer en de betrokken werknemer. De werknemer kan naar de arbeidsrechtbank stappen indien de gerechtsmandataris weigert om de gegevens die hij als verkeerd beschouwd, recht te zetten.

Tenslotte moet de gerechtsmandataris de overnemer informeren over de rechten en verplichtingen die voortvloeien uit bepaalde juridische bronnen met een collectieve draagwijdte, met name de ondernemings-cao of het arbeidsreglement. De sociale partners hebben geoordeeld dat het te zwaar zou zijn om de gerechtsmandataris ook te verplichten om het geheel van de (sub)sectorale cao’s die van toepassing zijn bij de overdrager, aan de overnemer ter kennis te brengen. Vandaar dat, wat dat betreft, de vermelding van het nummer van het paritair (sub)comité waaronder de overgedragen onderneming ressorteert, volstaat. De inhoud van deze collectieve informatie wordt bepaald op het ogenblik van de opening van de procedure van gerechtelijke reorganisatie.

Overeenkomst van voorgenomen overdracht

Er wordt ook voorzien dat er een overeenkomst van voorgenomen overdracht moet worden gesloten tussen de overdrager (of de gerechtsmandataris) en de overnemer. Het gaat om een overeenkomst gesloten onder de opschortende voorwaarde dat de overdracht van de onderneming of een deel ervan naar de betrokken overnemer effectief plaatsgrijpt. Op sociaal vlak moet de overeenkomst van voorgenomen overdracht bepaalde vermeldingen bevatten, namelijk de lijst van de werknemers die overgenomen zullen worden, de lijst van de rechten, verplichtingen, schulden en vorderingen die betrekking hebben op de over te nemen werknemers en waarover de overnemer werd geïnformeerd in het kader van de procedure van informatie, de eventuele individuele of collectieve wijzigingen van de rechten en verplichtingen die in het vooruitzicht gesteld zijn, de eventuele individuele betwistingen met betrekking tot de inhoud van de kennisgeving hierboven vermeld en die niet werden aanvaard door de gerechtsmandataris, en de voorgestelde datum van overdracht onder gerechtelijk gezag.

De overeenkomst van voorgenomen overdracht kan het voorwerp uitmaken van een homologatie door de arbeidsrechtbank op vraag van de overdrager, de overnemer of de gerechtsmandataris. Ter gelegenheid van de eventuele procedure van homologatie, controleert en bekrachtigt de rechter de overeenkomst die hem wordt voorgelegd; hij controleert de opportuniteit niet. Hij beperkt zich ertoe om na te kijken of de wettelijke voorwaarden door de ondertekenende partijen vervuld zijn en of de openbare orde niet geschonden werd. De arbeidsrechtbank kan in geen geval deze overeenkomst zelf aanpassen. De arbeidsrechtbank homologeert de overeenkomst als dusdanig of weigert de homologatie.

De arbeidsrechtbank spreekt zich uit, bij hoogdringendheid, na de vertegenwoordigers van de werknemers en de verzoeker te hebben gehoord.

Als de homologatie wordt verleend, kan de overnemer tot geen andere schulden en verplichtingen worden gehouden dan die welke voorkomen in de overeenkomst waarvan de homologatie werd gevraagd.  

Lot van de schulden ten aanzien van de overgenomen werknemers

In elk geval is het zo dat de overnemer ten aanzien van de overgenomen werknemers slechts gehouden kan zijn tot de schulden die hem ter kennis werden gebracht door de gerechtsmandataris (zie boven).

Drie soorten van schulden moeten worden onderscheiden:

1. Schulden opeisbaar vóór de opening van de procedure van gerechtelijke reorganisatie. Overdrager en overnemer zijn in solidum gehouden tot betaling van deze schulden. Dit betekent dat de werknemer zich kan richten tot zowel de overdrager als de overnemer om de betaling te verkrijgen van zijn volledige schuldvordering. De overnemer is echter enkel gehouden tot betaling indien de schulden hem ter kennis werden gebracht door de gerechtsmandataris.
    
2. Schulden opeisbaar vanaf de datum van de opening van de procedure van gerechtelijke reorganisatie tot de effectieve overdracht. Deze schulden zijn ten laste van de overdrager. Indien hij insolvabel is en het voorwerp uitmaakt van een sluiting in de zin van de wet van 26 juni 2002 betreffende de sluiting van de ondernemingen, kan het Sluitingsfonds desgevallend de verifieerbare schulden ten laste nemen. Dit Fonds kan zich vervolgens keren tegen de overdrager om de terugbetaling van de uitgekeerde sommen te verkrijgen. 
    
3. Schulden opeisbaar vanaf de effectieve overdracht. Deze schulden zijn uiteraard ten laste van de overnemer.